Duygular ve Performans: Duygusal Zeka

Performans psikolojisi alanında çalışan uzmanların ortaklaştığı önemli noktalardan biri de şu şekilde: iş yaşamında, sporda ya da sanatta performans sergileyen kişilerin duygusal zeka konusunu da önemsemeleri ve bu konuda kendilerini geliştirmeleri gerekmekte.

Üst düzey performans sergileyen kişilerin temel ortak noktalarından biri, performans durumlarında (performansın öncesinde, sırasında ve sonrasında)duygularını kontrol edebilme ve birlikte çalıştıkları kişilerin duygusal durumlarını anlayabilme becerisidir. Diğer tüm beceriler gibi,
bunlar da öğrenilebilen becerilerdir.

Duyguları kontrol etme becerisinin olmadığı durumlarda, performans sırasında yaşanan duygu olumlu da olsa olumsuz da olsa, yaşanan duygular dört önemli faktörü etkilemektedir.
1- Dikkat
2- Odaklanma
3- Algı
4- Zaman Yönetimi

Üst düzey performans sergileyebilmek için mutlak iyi yönetilmesi gereken bu dört ana faktörün hasar almaması için bireyin duygu kontrolünü hem kendisi hem de birlikte yakın çalıştığı ekibi için sağlayabilir olması önemlidir.

Olumlu ya da olumsuz yoğun duygulanımlar, performans sırasında zihnin başka bir yerde olmasına, dolayısıyla eksik bir zihinsel hazırlık içinde olunmasına neden olacaktır. Kişi dikkatini performans görevine vermekte, ana odaklanmakta güçlük çekecek ve yoğun zihinsel hareketlilik nedeniyle algısı zayıflayacak ve zamanı performans ihtiyaçlarına göre yönetmekte zorluk yaşayacaktır.

Peki duygusal kontrolü ele geçirmek için neler yapılmalı? Duygusal zekanın göstergeleri neler? 

Farkındalık: Duygusal zekası yüksek olan kişilerin, kendileri ile ilgili farkındalıkları fazladır. Ne hissettiklerini anlar, an içindeki duygularının farkında olmaları sayesinde, duguların kendilerini yönetmesine izin vermiyor olurlar. Duyguların kontrolsüz olarak ortaya çıkmasına izin vermediklerinden kendilerine güvenleri de genel olarak daha yüksektir. 

Özdenetim: Duyguları ve dürtüleri kontrol edebilme becerisi, kişilerin çok kızgın ya da çok kıskanç davranmalarını önlemektedir. Özdenetim becerisi, performans sırasında da dürtüsel davranarak dikkatsizce karar verilmesine de engel olunmasını sağlayan bir beceridir. 

Empati: Duygusal zekanın en temel özelliklerinden biri olan empati özelliği, kişinin çevresindekilerin isteklerini, ihtiyaçlarını, duygularını ve düşüncelerini tanımlayabilme ve anlayabilme becerisidir. Empati düzeyi yüksek olan kişiler ilişki yönetiminde başarılı olan kişilerdir. Tek başına bu özellik diğer insanlarla ilişkilerin de önem taşıdığı performans koşullarında kritik bir önem taşımaktadır. 

Motivasyon: Duygusa zekası yüksek olan kişiler sıklıkla yapacakları işe, göreve daha motivedirler. Zorlukları seven, üretken ve yaptıkları işlerde etkin olma özelliğine sahiptirler. 

Sosyal Beceriler: Duygusal zekanın göstergelerinden biri de, duyguları tanımlama, diğerlerini anlama ve duyguları yönetme becerilerinin sonuçlarından biri de sayılabilecek olumlu sosyal becerilerdir. Sosyal becerileri güçlü olan kişiler, takım liderliğinde son derece başarılıdırlar. Kendi başarılarına odaklanmaktan çok ekip başarısına önem verme eğilimi gösterdiğinden, duygusal zekanın bu bölümü özellikle takım sporlarında, oyunculukta, iş yaşamında performans gösteren kişilerin performansı için önemli bir belirleyicidir.

Neler yapılabilir? 

Başta da belirttiğim gibi, tüm diğer beceriler gibi, duygusal zeka da öğrenilebilir, geliştirilebilir ve edinilebilir bir beceridir. Bunun için öncelikle duygular ve duyguların kontrolü açısından ne durumda olduğunuzu incelemeniz ve bu konuda bir miktar çalışmanız yeterli olacaktır. 

Kendinizi izleyin: Herhangi bir konuda karar alma süreciniz nasıl işliyor? Tüm koşulları değerlendirip öyle mi karar veriyorsunuz, yoksa duygularınızın erken karar almanıza neden olmasına izin mi veriyorsunuz? 


Değerlendirme yapın: Zayıf noktalarınız neler? Hassas olduğunuz noktalarınıza, yumuşak karınlarınıza bakın. Sadece kendinize dürüstçe bakmak bile, yaşamınızda pek çok şeyi değiştirecek, pek çok su yüzüne çıkarılmayan duygu ile karşılaşmanızı sağlayarak duygusal yoğunluğunuzu azaltacaktır. 

Stresli durumlarda nasıl davrandığınızı inceleyin: Bir şeyler istediğiniz gibi olmadığında, yolunda gitmediğinde ne hissediyorsunuz? Değişim dönemlerine ne kadar adapte olabiliyorsunuz? Zorlu durumlarda sakin kalabilme ve kontrolü yitirmeme becerisini geliştirmeye çalışın. 

Davranışlarınızın sorumluluğunu alın: Herhangi bir olumsuz davranışınız olduğunda kaçınma ya da görmezden gelme tepkileri vermek yerine, durumu değerlendirerek kendi payınıza düşen sorumluluğu aldığınızdan emin olun. 

Harekete geçmeden önce ayrıntılı bir değerlendirme yapın: Davranışlarınızın sonuçlarının diğerlerini nasıl etkileyebileceğini de değerlendirmeye alın. Kendinizi etkilenecek diğer insanların yerine koyun, neler hisedebileceklerinin fark edin ve bunun ardından harekete geçin. Olası olumsuzluklarda ise, yardım etmek için neler yapabileceğinizi değerlendirdiğinizden emin olun.